Στο τμήμα αυτό:

Τι είναι η LHON;
Συμπτώματα
Πώς η LHON επηρεάζει την όραση
Επιπολασμός της LHON
Ο ρόλος της γενετικής και της κληρονομικότητας
Πιθανοί παράγοντες κινδύνου και εκλυτικοί παράγοντες

Τι είναι η LHON;

Η κληρονομική οπτική νευροπάθεια Leber ή LHON είναι μια σπάνια κληρονομική πάθηση που οδηγεί σε ταχεία απώλεια της κεντρικής όρασης.Footnote1,Footnote2 Πήρε το όνομά της από τον Theodore Leber, ο οποίος την περιέγραψε για πρώτη φορά το 1871. Η LHON επηρεάζει περίπου 1 στους 45.000 ανθρώπους στην Ευρώπη.Footnote2,Footnote3

Τα συμπτώματα της LHON συνήθως ξεκινούν με αιφνίδια, ανώδυνη θόλωση και θάμπωμα της κεντρικής όρασης στο ένα μάτι και μετά και στα δύο μάτια.Footnote3 Προκύπτει από δυσλειτουργία των κυττάρων στο οπτικό νεύρο που μεταδίδει οπτικά σήματα από το μάτι στον εγκέφαλο.Footnote3 Επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι ασθενείς μπορούν να δουν τα πράγματα.Footnote3 Κάθε μάτι χειροτερεύει καθώς το θολό τυφλό σημείο επεκτείνεται γρήγορα σε διάστημα 6-12 μηνών.Footnote3,Footnote4 Η διάρκεια κατά την οποία η όραση χειροτερεύει ποικίλλει από μερικούς μήνες έως περισσότερο από δύο χρόνια.Footnote3,Footnote4

Συμπτώματα

Η LHON αρχίζει με τα εξής συμπτώματα:Footnote3–Footnote5

  1. Αιφνίδια απώλεια της κεντρικής όρασης συνήθως στο ένα μάτι ακολουθούμενη από το δεύτερο μάτι εντός 8 εβδομάδων (75% των περιπτώσεων) ή, και στα δύο μάτια ταυτόχρονα (25% των περιπτώσεων)Footnote5
  2. Ανώδυνη θολή όραση στο κέντρο του ματιούFootnote3,Footnote4
  3. Θόλωση όρασηςFootnote4
  4. Απώλεια οξύτηταςFootnote5
  5. Απώλεια χρωματικής όρασηςFootnote4

Πώς η LHON επηρεάζει την όραση

Φυσιολογική όραση
Φυσιολογική όραση
Όραση LHON
Όραση LHON

Σε πολλές περιπτώσεις, το πώς βλέπουν τα πράγματα οι ασθενείς με LHON θα μπορούσε να συγκριθεί με το σχήμα ενός ντόνατ. Αυτό σημαίνει ότι αυτά τα άτομα αναπτύσσουν οπτική θόλωση που επηρεάζει την κεντρική όραση, ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις η περιφερειακή όραση διατηρείται.Footnote1,Footnote4

Η LHON επηρεάζει την κεντρική όραση η οποία απαιτείται για εργασίες ρουτίνας όπως η ανάγνωση, η οδήγηση και η αναγνώριση ατόμων. Αν έχετε LHON, μπορεί να χαρακτηριστείτε νομικά τυφλοί.Footnote5

Η απώλεια της κεντρικής όρασης είναι συνήθως το μόνο σύμπτωμα της LHON

Επιπολασμός

Οι άνδρες έχουν τέσσερις έως πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να επηρεαστούν από τη LHON σε σχέση με τις γυναίκες.Footnote4 Τα πρώτα σημάδια απώλειας της όρασης εμφανίζονται συνήθως μεταξύ 15 και 35 ετών.Footnote5 Σε σπάνιες περιπτώσεις, ωστόσο, τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν μεταξύ 2 και 87 ετών.Footnote1 Παρόλα αυτά, η ηλικία έναρξης τείνει να είναι υψηλότερη στις γυναίκες.Footnote5 Η LHON δείχνει μια έντονη τάση απώλειας όρασης σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες.Footnote12

Ακόμα κι αν η LHON είναι κληρονομική, δεν μπορεί κανείς να προβλέψει την ηλικία στην οποία θα μπορούσε να συμβεί, ποιοι θα επηρεαστούν (άνδρες ή γυναίκες) ή τη σοβαρότητα της απώλειας της όρασης.Footnote4,Footnote5 Πρόσθετοι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν με την πρωτογενή παθογόνο μετάλλαξη του μιτοχονδριακού DNA (mtDNA) και επηρεάζουν το αν ένα άτομο θα αναπτύξει τελικά δυσλειτουργία του οπτικού νεύρου και οπτική ανεπάρκεια.Footnote4

Η αναγνώριση των συμπτωμάτων της LHON μπορεί να επιταχύνει το ταξίδι της διάγνωσης

Στους άνδρες

Οι άνδρες έχουν τέσσερις με πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να επηρεαστούν από τη LHON σε σχέση με τις γυναίκες.Footnote4

Στις γυναίκες

Η ηλικία εμφάνισης τείνει να είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες.Footnote5

Ο ρόλος της γενετικής και της κληρονομικότητας

Η LHON είναι μια σπάνια πάθηση που προκαλείται κυρίως από μεταλλάξεις στο μιτοχονδριακό DNA.Footnote6 Μια μητέρα με μετάλλαξη στο μιτοχονδριακό DNA τη μεταφέρει σε όλα της τα παιδιά.Footnote6 Ωστόσο, ένας πατέρας που έχει LHON δεν μπορεί να μεταφέρει τη μετάλλαξη σε κανένα από τα παιδιά του.Footnote6 Αυτό συμβαίνει επειδή τα μιτοχόνδρια του αναπτυσσόμενου εμβρύου προέρχονται από τα ωάρια της μητέρας και όχι από τα σπερματοζωάρια του πατέρα.Footnote6 Έτσι, τυχόν μεταλλάξεις στα μιτοχόνδρια μπορούν να κληρονομηθούν μόνο από τη μητέρα.Footnote6

Οι μητέρες με μετάλλαξη LHON θα τη μεταφέρουν στα παιδιά τους.

Οι μητέρες με μετάλλαξη LHON θα τη μεταφέρουν στα παιδιά τους
Οι μητέρες με μετάλλαξη LHON θα τη μεταφέρουν στα παιδιά τους

Τα μιτοχόνδρια παράγουν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας που χρειάζονται τα κύτταρα για να λειτουργήσουν.Footnote6 Στη LHON, αυτές οι κληρονομικές μεταλλάξεις διαταράσσουν τη λειτουργία των μιτοχονδρίων με αποτέλεσμα τα κύτταρα στο μάτι να σταματούν να λειτουργούν ή τελικά να πεθαίνουν.Footnote6

Οι μεταλλάξεις σε ένα από τα τρία κύρια γονίδια στα μιτοχόνδρια ευθύνονται για τη LHON σε περισσότερο από το 90% των ασθενών.Footnote6 Άλλες σπάνιες μεταλλάξεις στο μιτοχονδριακό DNA (mtDNA) ευθύνονται για ένα επιπλέον 5% περίπου των περιπτώσεων LHON.7 Σε περίπτωση απουσίας κληρονομούμενης από τη μητέρα LHON, έχει επιβεβαιωθεί οτι μεταλλάξεις σε ένα πυρηνικό κωδικοποιημένο γονίδιο, το DNAJC30, οδηγούν σε έναν αυτοσωματικό υπολειπόμενο τρόπο κληρονομικότητας για τη LHON (arLHON).Footnote7

Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι φορείς μιας από αυτές τις γενετικές μεταλλάξεις θα αναπτύξουν απαραίτητα LHON.Footnote4,Footnote8 Το 50% των ανδρών φορέων και μόνο το 10% των γυναικών φορέων θα αναπτύξουν συμπτώματα απώλειας όρασης.Footnote8

Ορισμένες μητέρες με μετάλλαξη γονιδίου που προκαλεί LHON δεν παρουσιάζουν συμπτώματα.Footnote6 Η καταγραφή του οικογενειακού ιστορικού συχνά αποκαλύπτει γυναίκες συγγενείς με απώλεια όρασης σε νεαρή ηλικία.Footnote6

  • Η γενετική μετάλλαξη στα μιτοχόνδρια διαταράσσει την κανονική λειτουργία των κυττάρων του οπτικού νεύρου που ονομάζονται γαγγλιακά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς.Footnote9 Τα ανθρώπινα μάτια έχουν πάνω από ένα εκατομμύριο γαγγλιακά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς.Footnote9 Αυτά τα κύτταρα επεξεργάζονται τις οπτικές πληροφορίες που εισέρχονται στα μάτια μας. Μας δίνουν τη δυνατότητα να βλέπουμε τα πράγματα στέλνοντας την εικόνα στον εγκέφαλό μας.Footnote10

    Αν και όλα τα κύτταρα του σώματος έχουν τις ίδιες μιτοχονδριακές μεταλλάξεις, η LHON καταστρέφει τα κύτταρα του ματιού.Footnote4,Footnote8 Ο αριθμός των μιτοχονδρίων σε ένα κύτταρο εξαρτάται από τις ενεργειακές απαιτήσεις του συγκεκριμένου κυττάρου και τα γαγγλιακά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς χρειάζονται πολλή ενέργεια. Οι μεταλλάξεις στη LHON καθιστούν τα γαγγλιακά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς ευαίσθητα σε μιτοχονδριακές ασθένειες.Footnote8 Η LHON οδηγεί σε προοδευτική απώλεια των γαγγλιακών κυττάρων του αμφιβληστροειδούς με αποτέλεσμα σημαντική απώλεια όρασης.Footnote9

  • Κατανόηση του ρόλου των μιτοχονδρίων στη LHON

    Τα μιτοχόνδρια είναι οργανίδια μέσα στο κύτταρο.Footnote9 Έχουν το δικό τους DNA γνωστό ως μιτοχονδριακό DNA (mtDNA).Footnote9,Footnote11 Είναι μονάδες παραγωγής ενέργειας που βοηθούν στη μετατροπή της ενέργειας από την τροφή σε μορφή που μπορεί να χρησιμοποιήσει το κύτταρο.Footnote9,Footnote11

    Μεταλλάξεις LHON
    Πολλές μεταλλάξεις έχουν αναγνωριστεί σε άτομα με LHON. Ωστόσο, περίπου το 90% των ασθενών που επηρεάζονται από LHON έχουν μία από τις τρεις κοινές μεταλλάξεις mtDNA (m.3460G>A στο MT-ND1, m.11778G>A στο MT-ND4 και m.14484T>C στο MT-ND6).Footnote4 Στην περίπτωση της μη κληρονομούμενης από τη μητέρα LHON, έχουν επίσης αναγνωριστεί μεταλλάξεις σε ένα πυρηνικό κωδικοποιημένο γονίδιο το DNAJC30.Footnote7
    Οι μεταλλάξεις που ευθύνονται για τη LHON επηρεάζουν την παραγωγή ενέργειας στα μιτοχόνδρια.Footnote4

Πιθανοί παράγοντες κινδύνου και
αιτίες πρόκλησης

Παράγοντες κινδύνου για φορείς LHONFootnote1,Footnote4

  • Η ηλικία και το φύλο είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για τη LHONFootnote4
  • Οι νέοι άνδρες διατρέχουν κίνδυνο να αναπτύξουν LHON κατά τη διάρκεια της ζωής τους περίπου 50%, αλλά αυτό το ποσοστό μειώνεται όσο περνούν τα χρόνια χωρίς εκδήλωσηFootnote4
  • Ο κίνδυνος εκδήλωσης της LHON δεν εξαφανίζεται ποτέ, καθώς μπορεί να εμφανιστεί αργότερα στη ζωήFootnote1

Αιτίες πρόκλησης

Αν και οι γυναίκες είναι λιγότερο πιθανό να επηρεαστούν, μερικές φορές, η εμμηνόπαυση ή η διακοπή των θεραπειών ορμονικής υποκατάστασης μπορεί να πυροδοτήσουν την εμφάνιση της LHON.Footnote12

Περιβαλλοντικοί παράγοντες θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν στην απώλεια όρασης και σε άλλα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τη LHON. Επομένως, αν είστε φορέας της LHON, -θα λάβετε συμβουλές για τα ακόλουθα:Footnote4

  • Μην καπνίζετε

  • Καταναλώνετε αλκοόλ με μέτρο

  • Αποφεύγετε τα επεισόδια υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ

Ορισμένα φάρμακα είναι γνωστό ότι βλάπτουν τα μιτοχόνδρια. Λόγω αυτού, ίσως αξίζει να ενημερωθείτε για αυτά τα φάρμακα και να συζητήσετε τη χρήση τους με τον θεράποντα ιατρό σας.Footnote4

Η αποφυγή παραγόντων κινδύνου και εκλυτικών παραγόντων μπορεί να φέρει όφελος

    1. Theodorou-Kanakari A, et al. Adv Ther. 2018;35:1510–18.

    2. Carelli V, et al. J Neuro-Ophthalmol. 2017;37:371–81.

    3. Carelli V, et al. Eur Ophthalmic Rev. 2019;13(Suppl 2).

    4. Yu-Wai-Man P and Chinnery PF. Leber Hereditary Optic Neuropathy. 2000. 

    5. Karaarslan C. Adv Ther. 2019:36;3299–307.

    6. Fraser JA, et al. Surv Ophthalmol. 2010;55:299–334.

    7. Stenton SL, et al. J Clin Invest. 2021:15;131:e138267. 

    8. Meyersen C, et al. Clin Ophthal. 2015;9:1165–76.

    9. Yu-Wai-Man P and Newman NJ. Hum Mol Genet. 2017:26;12–20.

    10. Wienbar S and Schwartz GW. Prog Retin Eye Res. 2018:67;102–17. 

    11. Newmeyer DD and Ferguson-Miller S. Cell. 2003;112;481–90. 

    12. Asanad S, et al. J Curr Ophthalmol. 2019:31;251–53.

Δήλωση αποποίησης ευθύνης: Οι πληροφορίες σε αυτόν τον ιστότοπο προορίζονται μόνο για την παροχή γνώσης της κληρονομικής οπτικής νευροπάθειας Leber (LHON). Αυτές οι πληροφορίες δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται αντί για συμβουλές από υγειονομικούς. Παρακαλούμε να επικοινωνείτε με τον/την ιατρό σας για συμβουλές. Αυτός ο ιστότοπος έχει δημιουργηθεί από την Chiesi Pharmaceuticals. Ο ιστότοπος έχει αναπτυχθεί σύμφωνα με τα βιομηχανικά και νομικά πρότυπα για να παρέχει πληροφορίες σε υγειονομικούς και στο ευρύ κοινό σχετικά με την LHON. Η Chiesi Pharmaceuticals καταβάλλει κάθε εύλογη προσπάθεια για να συμπεριλάβει ακριβείς και τρέχουσες πληροφορίες. Ωστόσο, οι πληροφορίες που παρέχονται σε αυτόν τον ιστότοπο δεν είναι διεξοδικές.

Σε περίπτωση που χρειαστεί να αναφέρετε μια ανεπιθύμητη ενέργεια, απευθυνθείτε στον ιατρό σας, ζητώντας του να συμπληρώσει και να υποβάλει τη σχετική αναφορά περιστατικού στην αρμόδια Υγειονομική Αρχή, σύμφωνα με τις απαιτήσεις Φαρμακοεπαγρύπνησης που ισχύουν στη χώρα σας. Ωστόσο, σας υπενθυμίζουμε ότι κάθε ασθενής μπορεί να αναφέρει απευθείας οποιαδήποτε τέτοια περιστατικά απευθείας στο εθνικό σύστημα αναφοράς.