In this section:

Τι είναι η LHON
Πώς μοιάζει η όραση στη LHON;
Σημάδια και συμπτώματα
Πιθανοί παράγοντες κινδύνου και εκλυτικοί παράγοντες

Τι είναι η LHON

Η κληρονομική οπτική νευροπάθεια Leber (LHON) είναι μια σπάνια, κληρονομική μορφή μιτοχονδριακής νόσου που οδηγεί σε ταχεία απώλεια της κεντρικής όρασης.Footnote1,Footnote2 Η θεραπεία της LHON παρουσιάζει προκλήσεις και η πρόγνωση για την όραση είναι αρκετά πτωχή.Footnote1 Ο Γερμανός οφθαλμίατρος Theodore Leber την όρισε ως κλινική πάθηση το 1871.Footnote2

Η LHON ήταν η πρώτη ανθρώπινη πάθηση που συνδέθηκε με σημειακές μεταλλάξεις στο μιτοχονδριακό DNA (mtDNA). Αυτές οι μεταλλάξεις επηρεάζουν υπομονάδες γονιδίων του συμπλέγματος I.Footnote3 Η LHON παρουσιάζεται με υποξεία, ταυτόχρονη ή διαδοχική, αμφοτερόπλευρη ανώδυνη απώλεια της κεντρικής όρασης λόγω εκλεκτικού εκφυλισμού των γαγγλιακών κυττάρων του αμφιβληστροειδούς (RGC) και των αξόνων τους.Footnote2 Αυτά τα κύτταρα είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στη μιτοχονδριακή δυσλειτουργία που οδηγεί σε ατροφία του οπτικού νεύρου και απώλεια της κεντρικής όρασης.Footnote2 Οι περισσότεροι ασθενείς με LHON φτάνουν στο όριο της νομικής τύφλωσης.Footnote1

  • Η LHON είναι μια μιτοχονδριακή διαταραχή που προκύπτει από σημειακές μεταλλάξεις στο μιτοχονδριακό DNA (mtDNA) που κωδικοποιούν μέρη του αναπνευστικού συμπλέγματος 1 (Βλ. σχήμα παρακάτω).Footnote4 Περίπου το 90% των περιπτώσεων LHON προέρχονται από τρεις πρωτογενείς μεταλλάξεις (m.3460G>A στο MT-ND1, m.11778G>A στο MT-ND4, και m.14484T>C στο MT-ND6) που μεταφέρονται από τη μητέρα.Footnote5

    Αν και μια παθογόνος μετάλλαξη mtDNA είναι ένας σημαντικός παράγοντας, άλλοι μιτοχονδριακοί, πυρηνικοί γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι επίσης γνωστό ότι προκαλούν LHON.Footnote6 Περίπου μία στις τρεις περιπτώσεις φαίνεται επίσης να είναι σποραδική χωρίς σαφές οικογενειακό ιστορικό.Footnote7  Άλλες σπάνιες μεταλλάξεις mtDNA ευθύνονται για ένα περίπου 5% των περιπτώσεων LHON.Footnote8 Επιπλέον, μια δεύτερη μορφή μετάλλαξης LHON σε ένα πυρηνικό κωδικοποιημένο γονίδιο, το DNAJC30, έχει επίσης αναγνωριστεί —και περιγράφεται ως αυτοσωματικός υπολειπόμενος τρόπος κληρονομικότητας για τη LHON (arLHON).Footnote8

    Μεμβρανικά σύμπλοκα στις μιτοχονδριακές αναπνευστικές αλυσίδεςFootnote4

    ADP = διφωσφορική αδενοσίνη, ATP = τριφωσφορική αδενοσίνη, CyC = κυτόχρωμα C, LHON = Κληρονομική οπτική νευροπάθεια Leber, NAD+/NADH = δινουκλεοτίδιο νικοτιναμίδης
    αδενίνης.

  • Στην Ευρώπη, ο εκτιμώμενος επιπολασμός της LHON με τις συνδυασμένες μεταλλάξεις ήταν περίπου 1:45.000.Footnote3 Η LHON επηρεάζει κυρίως άνδρες ηλικίας 20 ή 30 ετών και εμφανίζεται συχνότερα σε έφηβους και νεαρούς άνδρες, που εκπροσωπούν το 80% των νέων περιπτώσεων.Footnote1,Footnote7

    Ωστόσο, μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα όλων των ηλικιών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των ηλικιωμένων, με την ηλικία έναρξης να είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες.Footnote7 Οι άνδρες έχουν τέσσερις έως πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν από τις γυναίκες, αλλά ούτε το φύλο ούτε η μετάλλαξη επηρεάζουν σημαντικά τον χρόνο και τη βαρύτητα της αρχικής απώλειας όρασης.Footnote5 Πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν επίσης προστατευτικό ρόλο των οιστρογόνων που θα μπορούσε να εξηγήσει την απώλεια όρασης LHON σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, δεδομένης της μείωσης των επιπέδων τους.Footnote9

    Ποιος κινδυνεύει

    • A woman holding a baby

      Η γενετική επιβεβαίωση μετάλλαξης LHON υποδηλώνει ότι όλοι οι εξ αίματος συγγενείς από την πλευρά της μητέρας διατρέχουν κίνδυνοFootnote10

    • A man and a woman

      Η LHON επηρεάζει και άνδρες και γυναίκεςFootnote5

    • A teenager

      Η διάγνωση της LHON γίνεται πιο συχνά σε έφηβους και νεαρούς άνδρεςFootnote7

Πώς μοιάζει η όραση στη LHON

Τα άτομα με LHON εμφανίζουν αιφνίδια, ανώδυνη απώλεια όρασης είτε και στους δύο οφθαλμούς ταυτόχρονα (μία στις τέσσερις περιπτώσεις) είτε διαδοχικά με τον δεύτερο οφθαλμό να εμφανίζει συμπτώματα εντός 8 εβδομάδων (τρεις στις τέσσερις περιπτώσεις).Footnote7 Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της LHON είναι η διεύρυνση ενός κεντρικού ή κεντροτυφλικού σκοτώματος.Footnote7 Καθώς το πρόβλημα του πεδίου αυξάνεται σε μέγεθος και πυκνότητα, η οπτική οξύτητα επιδεινώνεται στο επίπεδο μέτρησης των δακτύλων ή χειρότερα.Footnote7

Σημεία και συμπτώματα

Οι ασθενείς είναι συνήθως εντελώς ασυμπτωματικοί έως ότου εμφανίσουν ανώδυνη θόλωση της όρασης που επηρεάζει το κεντρικό οπτικό πεδίο στον έναν οφθαλμό (οξεία φάση).Footnote5 Παρόμοια συμπτώματα εμφανίζονται στον άλλον οφθαλμό εντός εβδομάδων ή μηνών, με τουλάχιστον το 97% των προσβεβλημένων ατόμων να έχουν αμφοτερόπλευρη προσβολή εντός ενός έτους.Footnote5 Η μονόπλευρη LHON είναι πολύ σπάνια.Footnote7 Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι ασθενείς μερικές φορές εμφανίζουν ναδίρ (χαμηλότατο σημείο όρασης) ακόμη και κατά τη διάρκεια της θεραπείας, αλλά αυτό δεν πρέπει να αποτελεί λόγο διακοπής της θεραπείας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μετά από μια αρχική επιδείνωση της οπτικής οξύτητας και αφού φτάσουν στο ναδίρ, οι ασθενείς επιτυγχάνουν μια κλινικά σημαντική ανάκαμψη μετά τη συνέχιση της θεραπείας.Footnote4

LHON red flags

  • Αμφοτερόπλευρη, ανώδυνη υποξεία οπτική ανεπάρκεια που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της νεαρής ενήλικης ζωήςFootnote5
    • Η εξέλιξη της νόσου είναι ταχεία στην οξεία φάση, με την οπτική οξύτητα να μειώνεται σε ≤2/20 εντός 5-6 εβδομάδων από την έναρξη των συμπτωμάτωνFootnote5
    • Η εξέταση οπτικού πεδίου με κινητική ή στατική περιμετρία δείχνει ένα διευρυνόμενο πυκνό κεντρικό ή κεντροτυφλικό σκότωμαFootnote5
  • Απουσία περιοφθαλμικού πόνου, απουσία πόνου στην κίνηση των οφθαλμώνFootnote5
  • Υπεραιμία δίσκου, οίδημα της περιθηλαίας στιβάδας της νευρικής ίνας του αμφιβληστροειδούς, τηλεαγγειεκτασία αμφιβληστροειδούς και αυξημένη αγγειακή ελίκωσηFootnote5
    • ~20% των προσβεβλημένων ατόμων δεν παρουσιάζουν βλάβες στον βυθό κατά το οξύ στάδιο
  • Ατροφία οπτικού δίσκουFootnote5
  • δυσχρωματοψία πράσινου και κόκκινουFootnote5,Footnote10
  • Δυσλειτουργία οπτικού νεύρου και απουσία άλλων αλλοιώσεων νόσου του αμφιβληστροειδούς σε ηλεκτροφυσιολογικές μελέτεςFootnote5
  • Τα αντανακλαστικά της κόρης διατηρούνται στην πρώιμη φάση (6-12 μήνες) και οι ασθενείς συνήθως δεν αναφέρουν πόνο στην κίνηση των οφθαλμώνFootnote4,Footnote10

Πιθανοί εκλυτικοί παράγοντες
και παράγοντες κινδύνου

Είναι γνωστό ότι ένας αριθμός περιβαλλοντικών παραγόντων πυροδοτεί την εκδήλωση των συμπτωμάτων της LHON στους φορείς.Footnote12 Συμβουλέψτε τους ασθενείς σχετικά με την αποφυγή πιθανών παραγόντων κινδύνου απώλειας όρασης που αφορούν στον τρόπο ζωής και μπορούν να προληφθούν:Footnote12,Footnote13

παράγοντες κινδύνου

  • Κάπνισμα (όχι μόνο προϊόντων καπνού)

  • Υψηλή κατανάλωση αλκοόλ

  • Προϊόντα που περιέχουν κυάνιο

  • Έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, ιδιαίτερα κατά την οξεία φάση της απώλειας όρασης

Περαιτέρω παράγοντες πρόκλησης της LHON μπορεί να περιλαμβάνουν:

  • Φάρμακα που έχουν μιτοχονδριακή τοξικότητα, συμπεριλαμβανομένων αντιβιοτικών όπως εθαμβουτόλη, χλωραμφενικόλη, λινεζολίδη, αμινογλυκοσίδες και αντιρετροϊκά φάρμακα (για HIV)

    1. Theodorou-Kanakari A, et al. Adv Ther. 2018;35:1510–18.

    2. Kirches E, et al. Current Genomics. 2011;12:44–54. 

    3. Carelli V, et al. Hum Mol Genet. 2017;26:139–50. 

    4. Carelli V, et al. Eur Ophthalmic Rev. 2019;13(Suppl 2). 

    5. Yu-Wai-Man P and Chinnery PF. Leber Hereditary Optic Neuropathy. 2000.

    6. Ghelli A, et al. J Biol Che. 2003:278:4145–50. 

    7. Karaarslan C. Adv Ther. 2019:36;3299–307. 

    8. Stenton SL, et al. J Clin Invest. 2021:15;131:e138267. 

    9. Asanad S, et al. J Curr Ophthalmol. 2019:251–53.

    10. Fraser JA, et al. Surv Ophthalmol. 2010; 55:299–334. 

    11. Meyersen C, et al. Clin Ophthal. 2015;9:1165–76.

    12. Sadun A, et al. Curr Treat Options Neurol. 2011:109–17. 

    13. Yu-Wai-Man P, et al. Prog Retin Eye Res. 2011;30:81–114. 

Δήλωση αποποίησης ευθύνης: Οι πληροφορίες σε αυτόν τον ιστότοπο προορίζονται μόνο για την παροχή γνώσης της κληρονομικής οπτικής νευροπάθειας Leber (LHON). Αυτές οι πληροφορίες δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται αντί για συμβουλές από υγειονομικούς. Αν υπάρχουν αμφιβολίες, επικοινωνήστε με τον/την ιατρό σας για συμβουλές. Αυτός ο ιστότοπος έχει δημιουργηθεί από την Chiesi Pharmaceuticals. Ο ιστότοπος έχει αναπτυχθεί σύμφωνα με τα βιομηχανικά και νομικά πρότυπα για να παρέχει πληροφορίες σε υγειονομικούς και στο ευρύ κοινό σχετικά με την LHON. Η Chiesi Pharmaceuticals καταβάλλει κάθε εύλογη προσπάθεια για να συμπεριλάβει ακριβείς και τρέχουσες πληροφορίες. Ωστόσο, οι πληροφορίες που παρέχονται σε αυτόν τον ιστότοπο δεν είναι διεξοδικές.

Σε περίπτωση που θέλετε να αναφέρετε μια ανεπιθύμητη ενέργεια που έχετε αντιληφθεί, αναφέρετε την στην Υγειονομική σας Αρχή σύμφωνα με τις απαιτήσεις που ορίζει η νομοθεσία περί φαρμακοεπαγρύπνησης.